Nieuwe mijmeringen

 

Wat betekent mens zijn eigenlijk? Mens – Zijn?

Deze vraag staat op dit moment centraal in mijn hoofd. In deze tijden waar AI grote sprongen naar het ontgroeien van de mens gaat, waar de mensheid steeds meer polariseert, waar list-bedrog-geweld om de macht steeds apocalyptischer vormen aannemen is dit voor mij misschien wel de meest fundamentele vraag van het moment.

Er zijn zoveel veranderende stromen in de wereld, dat het me regelmatig duizelt. Ik word boos van de mensen die voor eigen gewin gaan, die nietsontziend te werk gaan ter vermeerdering van het eigen ego/geld/macht. Dat mensen weggezet worden als minderwaardig, gek, naïef of onnozel, alleen omdat ze voor de ander opkomen of er anders uitzien dan de kwaadwillende macht. Helaas kan ik niet anders dan constateren dat het over het algemeen de 'witte westerse man' is die veel van dit leed veroorzaakt.

Het is toch ongelooflijk dat overal op de wereld oorlog is, genocides zijn, omdat mensen elkaar niet meer herkennen als mens. Omdat de een zich beter voelt dan de ander. Dat geweld en onderdrukking altijd de enige oplossing lijken. En wanneer de onderdrukte groepen zich verdedigen en terugslaan is de wereld te klein en zijn de onderdrukte groepen ineens terroristen. Het erge is, dat veel van die groeperingen ook daadwerkelijk terroristische aanslagen plegen. Maar wanneer naar de oorsprong van het ontstaan van deze groepen gekeken wordt, blijkt eigenlijk altijd dat de oorsprong economisch, kolonialistisch en wit – imperialisme is.

Het is al aan de hand zolang de moderne mens op aarde leeft. In alle voorbijgaande eeuwen zijn er witte mensen geweest die zich op een bepaalde manier hebben verenigd om de rest van de wereld te veroveren door onderdrukking. De oude koningen, de kerk in verschillende vormen, de 'ontdekkingsreizigers', de kolonisten die zich vanuit het 'beschaafde' Europa op alle continenten hebben gevestigd en iedereen omver maaien die niet naar ze luistert. Of je nu oorspronkelijke bewoner bent of niet. Het zijn altijd degene met geld en macht, die nog meer geld en nog meer macht willen.

En nu is er een nieuwe speler op de aardbol. Gemaakt door de mens, en als het niet heel snel nieuwe spelregels krijgt, zal het de ondergang van de mens betekenen ben ik bang. AI heeft geen emoties. AI is geprogrammeerd om te leren. De input is in eerste instantie door de makers. Maar nu gaat het in rap tempo verder. AI leert zelf. Trekt zelf conclusies, waarvan de redeneringen door de makers niet meer te traceren zijn, En dat is gevaarlijk. Want wie controleert wat er mee gebeurt? Kwade machten kunnen dit op zoveel manieren inzetten, dat het de voordelen overschaduwd.

Want AI is geen mens. Heeft geen normen en waarden van zichzelf, alleen dat wat er is ingevoerd door mensen en wat het zelf leert van mensen die AI gebruiken. Nuances kan het alleen leren door veel data te lezen, maar welke data? Wie heeft daar zicht op? En als er een AI-tool wordt gemaakt door een bepaalde macht die alleen maar meer macht, desnoods door oorlog wil? Wie stopt die AI? Een andere AI? Zijn er nog controlerende machten die het mens-zijn in de gaten kunnen houden?

En dan kom ik bij de vraag: wat is dat eigenlijk, mens-zijn? Wat vinden de meeste mensen eigenlijk noodzakelijk om mens te kunnen zijn? En hoe gaan we onszelf weer tot elkaar verhouden op menselijk niveau?

Er zijn zoveel mensen die zich zorgen maken, die schrijven een boek, een essay, een artikel in de krant, maar bereikt dat wel genoeg mensen? Als zelfs een mega demonstratie aan de kant gezegd kan worden door de heersende macht, hoe kun je dan als volk iets bereiken? 

Er zijn landen waar het onderwijs al ingeperkt wordt, waar boeken worden verboden, waar onderwerpen taboe zijn, omdat het de heersende macht niet uitkomt. Een volk met kennis is een gevaarlijk volk. Daarom mochten in vroegere eeuwen de gewone mensen niet lezen, want dan konden ze geen leugens meer op de mouw gespeld worden.

Maar in deze tijd waarin zoveel kennis letterlijk binnen handbereik ligt, is het opnieuw een gevaar voor de mensen die meer geld en macht willen. Daarom wordt de kennisbank die het internet heet, overspoeld door desinformatie. En wanneer AI zich daar ook nog mee gaat bemoeien, dan wordt het steeds onduidelijker wat echt en wat nep is. Dan wordt het populisme alleen maar groter omdat veel mensen niet kunnen onderzoeken of niet de moeite doen om te onderzoeken wat nou eigenlijk waar en goed is.

En goed voor wie? Voor het individu? Voor een kleine groep? Of voor de mensheid?

De mensen die het moeilijk hebben in hun leven zullen liever een kortetermijnoplossing willen, omdat ze niet verder kunnen kijken dan hun eigen voortuin. Dat is geen verwijt, maar zo werkt de psyche van de mens in moeilijke tijden. Daarom zou ik denken dat een overheid daarboven zou moeten kunnen staan. Een overheid die wél de lange termijn kan zien. Dat vind ik zelf een groot probleem op dit moment in de hele wereld. Zoveel wetenschappers, grote denkers, geleerden, mensen met verstand van zaken die dat signaleren op alle vlakken, maar steeds meer kortetermijnvisies die alleen over eigen gewin gaan.

Het feit dat sociaal denken 'links' is, of naïef of wappie of woke is eigenlijk al belachelijk. Het zou toch de gezamenlijke taak moeten zijn dat iedereen het beste wil voor iedereen? Dat iedereen een prettig bestaan heeft in een leefbare wereld? Dat je dan kunt debatteren over het hoe, dat zou je links, rechts of midden kunnen noemen, maar het waarom zou toch universeel moeten zijn?

Dan kom ik toch weer terug bij de vraag naar het mensbeeld. Is er een universeel mensbeeld? En zoja, waarom gaat er dan zoveel mis? En zoniet, hoe komt dat dan? En moeten we daar als denkers dan niet meer aan werken?

Ik zou een onderzoek willen doen naar hoe mensen zichzelf zien en hoe mensen het mens-zijn in het algemeen zien. En als die onderzoeken er al zijn, waarom staat dat dan niet actief op de voorpagina's van alle kranten, in het journaal of in talkshows?

Persoonlijk ben ik erg teleurgesteld in hoe de media in het algemeen omgaat met de genocide in Gaza. De voortdurende nakba. Het feit dat ik pas sinds een paar jaar begin te leren dat Israël eigenlijk een kolonialistische staat is en al vanaf het begin geweld gebruikt onder het mom van geloof (waar ken ik dat toch van). Het feit dat veel mensen zich niet de vingers willen branden aan dit onderwerp uit angst om weggezet te worden, vind ik zeer verontrustend.

Terwijl ik even mijn woede en tranen wegslik kijk ik opzij en zie ik een lijstje waarop staat 'happiness is not a destination, it is a way of life'.

Heel erg afgezaagd, ik weet het, maar het geeft wel weer hoe ik het leven zie. Een vakantie gaat bij ook nooit om het doel alleen, maar vooral ook de reis er naar toe. En dat is ook het leven wat mij betreft. Niet alles gaat altijd vanzelf, je moet er echt zelf iets aan doen. De beloning zit m er dan ook niet in wat aan de eindstreep op je wacht, een totaalafrekening, maar aan wat je onderweg hebt beleefd, geleerd, gezien. Er is geen eindafrekening, hopelijk wel een gevoel van tevredenheid. Heb ik alles gedaan wat ik kon, heb ik geleerd van de dingen die ik op bepaalde momenten niet kon. Spijt vind ik overbodig, maar jezelf af en toe de vraag stellen of dit is waar je genoegen mee neemt voor het moment of voor de eeuwigheid lijkt me wel nuttig.

Nu ben ik me er van bewust dat dit mijn gedachten zijn. Dat niet iedereen hetzelfde denkt als ik. En dat is uiteraard prima. Maar is er misschien toch zoiets als een universeel mensbeeld te vinden? Dat je een leefomgeving wil waar je kunt eten, drinken, liefhebben, gezond zijn, genieten, boos zijn. Dat je niet bang hoeft te zijn dat er morgen geen eten is. Dat je niet bang hoeft te zijn om over straat te lopen. Dat je niet bang hoeft te zijn dat wanneer het je even tegenzit, je aan je lot overgelaten wordt. Dat gemeenschapszin een functioneel woord is ipv een vies links begrip.

Laatst zag ik een tekstje van iemand die de vraag kreeg waarom ze toch altijd zo bezig is met het klimaat. Ze antwoordde, omdat ik daar woon.

Dat geeft de urgentie weer. En daar woont iedereen, links rechts, midden, onpartijdig, iedereen! En dat geldt eigenlijk voor zoveel onderwerpen. Wanneer mensen bang worden gemaakt voor andere mensen zou dat eigenlijk voorop moeten staan: zij zijn mensen net als wij. Met dezelfde dromen, dezelfde wensen voor zichzelf en hun familie. Wanneer dat besef er is, dan kunnen mensen ook weer samen optrekken. En uiteraard is dat wat de machtigen der aarde niet willen, want daar kunnen ze geen geld aan verdienen. Denken ze. En daarom zetten zij bewust groepen tegen elkaar op, omdat het ikke ikke ikke beter werkt wanneer mensen elkaar niet meer zien.

Dus opnieuw kom ik terug bij de vraag, is er een universele waarde in het mens-zijn?

Wat zou ik dat graag onderzoeken. Of beter, zo'n onderzoek inspireren en daarna uitdragen op plekken waar het er toe doet. In het onderwijs, in het nieuws, in de lokale gemeenten, diverse organisaties. Mensen samenbrengen. Het narratief wijzigen dat 'de ander' bestaat. We zijn allemaal mens.

Maar hoe pak ik zoiets groots nou aan? Wat ik nu meteen kan doen is wat ik al doe, met mensen praten over de onderwerpen die me na aan het hart liggen, lief zijn voor de mensen om me heen, petities tekenen, demonstreren en wie weet waar mijn werkleven mij nog gaat brengen. De start van mijn re-integratie traject is veelbelovend, ik heb echt het gevoel dat daar straks alles samen gaat komen.

Voor nu is dit opschrijven even voldoende. Ik heb last van alle beelden die ik steeds zie, van alles wat gezegd wordt en evenveel van alles wat niet gezegd wordt. Ik ben moe, mijn schouders en nek doen pijn, maar ik ben strijdvaardig. Meer dan ooit. Dat is in elk geval iets dat bij mijn mens-zijn hoort.

Wordt vervolgd!